Test Kapsamının Davranış Boyutu

Kullanılan testlerin başlıca iki amacı vardır. Bunlardan biri adayların konudaki veya etkinlikteki öğrenme eksiklerini belirleyerek bu eksikleri başka bir konu veya etkinliğe geçmenden önce tamamlamaktır. Buna kısa öğrenmelerin izlenmesi diyoruz. Bunlardan ikincisi ise adayların, konu veya etkinliğin bir bölümündeki öğrenme düzeylerini belirleyerek bir yandan onların bu bölümdeki başarılarını ortaya koymak, öte yandan da görülebilecek aksaklıkları giderici önlemler almaktır. Buna da kısaca erişiyi belirleme diyoruz.

Testin kapsamı deyimiyle anlatılmak istenen, testteki sorularla yoklanacak olan öğrenme ürünleridir. Test kapsamının, testteki sorularla yoklanacak olan öğrenme ürünleri tek tek sayılarak ortaya konması gerekir Öğrenme ürünleri ya öğrenilmesi beklenen yeni davranışlardır; ya da adayların kazanmaları beklenen devimsel beceri, bilişsel güç ve duyuşsal özelliklerin duruma göre öğeleri ya da belirtileri niteliğindeki davranışlardır. Hazırlanacak testin amacı öğrenme eksiklerini belirleme, yani öğrenmeleri izleme ise kapsam ilk türden davranışlardan oluşacaktır. Hazırlanacak olan testin amacı öğrenme düzeylerini yani erişiyi belirleme ise bu kez de kapsam ikinci türden davranışlardan oluşacak demektir. Burada sözü edilen davranışlar test kapsamının davranış boyutunu oluşturacaktır.

1. Öğrenme Eksiklerini Belirleme Amacını Güden Testlerin Davranış Kapsamı

Hazırlanacak olan testin amacı, adayların öğrenme eksiklerini belirlemek yani öğrenmeleri izlemek ise, böyle bir testte, öğretilmeye çalışılan yeni davranışlardan her biri en az bir soru ile yoklanmalıdır. Testteki sorularla yoklanacak yeni davranış sayısı azsa, testin çok uzun olmaması koşulu ile öğrenilmesi beklenen yeni davranışlardan daha çok önemli olanlar birden fazla soru ile yoklanabilir.

Öğrenme eksikliklerinin ortaya konabilmesi için öğretilmeye çalışılan bütün davranışların ayrı ayrı yoklanması gerekir! Böyle yapılmazsa, tamamı yoklanmamış olan yeni davranışlardan hangilerinin öğrenilmemiş olduğu tam olarak belirlenemez. Öğrenme eksiklerini belirleme amacını güden izleme testlerinin öğretme-öğrenme sürecinin küçük bir bölümü ile sınırlı tutulmasının bir nedeni budur. Ancak böyle bir bölüm içinde öğretilmeye çalışılan yeni davranışların tümü bir testle tek tek yoklanabilir.

2. Hedefler Doğrultusundaki Öğrenme Düzeylerini Belirleme Amacını Güden Testlerin Davranış Kapsamı

Hazırlanacak olan testin amacı adayların, konunun bir dönemi içindeki öğrenme düzeylerini belirlemekse böyle bir testte, gerçekleştirilmesi beklenen hedefler doğrultusundaki öğrenmelerin belirtileri olan davranışlar yoklanır. Bu amaçla hazırlanan bir testte, ilgili dönem içinde hangi hedefler doğrultusunda gelişme sağlanması bekleniyorsa o hedeflerden her biri doğrultusundaki gelişmeleri ortaya koymaya yetecek kadar belirti en az birer soru ile yoklanır. Burada da yoklanması gereken belirti sayısı az ise, testin çok uzun olmaması koşulu ile sözü edilen belirtilerden önemli olanlar ya da bunlardan önemli sayılan hedeflerle ilgili bulunanlar birden fazla soru ile yoklanabilir. Kendisiyle ilgili gelişmeler olması beklenen hedefler doğrultusunda yeterli birer gelişme olup olmadığının ortaya konabilmesi için böyle hedeflerden her biri ile ilgili gelişmelerin ayrı ayrı yoklanması gerekir. Daha doğrusu, testte, böyle, hedeflerden her biri ile ilgili olarak yeterli sayıda belirti yoklanmakta olmalıdır. Aksi halde böyle hedeflerden hangileri doğrultusunda yeterli sayılabilecek derecede gelişme sağlanmamış olduğu belirlenemez. Bu belirlenmeyince, böyle hedeflerden hangileri doğrultusundaki gelişmelerin hızlandırılması gerektiği de ortaya konamaz.

Bir dönem içindeki gerçekleşen öğrenme düzeyleri belirlenirken de bu dönem içerisinde öğrenilmesi beklenen yeni davranışlar yoklanır. Ancak, bir dönem içinde öğrenilmesi beklenen davranışlar sayıca çok olabilir. Böyle bir durumda ilgili dönem içinde öğrenilmesi beklenen davranışlardan bir seçme yapma gerekebilir. Bu amaçla, dönem içinde hangi hedefler doğrultusunda gelişme olması bekleniyorsa bu gelişmeleri gösterme gücü daha fazla olan davranışlar yoklanabilir. İlgili hedefler doğrultusunda beklenen ölçüde gelişme olup olmadığına bu yolla karar vermeye çalışılabilir (Özçelik, Test Hazırlama Kılavuzu, 2013, s. 8-11).