Geliştirilen Testin Teknik Özellikleri

Denenmiş maddelerden oluşturulan bir testin teknik özelliklerinin tahmin edilmesinde, teste alınan maddelerin madde puanı analizi sonuçlarından yararlanılır. Deneme örnekleminden elde edilen madde puanı analizi sonuçlarına dayanarak yeni testin, deneme örnekleminin temsil ettiği gruba uygulanması halinde elde edilecek test puanlarının (1) aritmetik ortalamasının, (2) standart sapmasının (dolayısıyla değişkenliğinin) ve (3) güvenirliğinin ne olabileceği tahmin edilebilir. Böyle bir uygulamadan elde edilecek puanların belli amaçlarla geçerliğinin ne olabileceği, yukarıdakiler kadar kolaylıkla tahmin edilemez; bunun için yararlanılabilecek kullanışlı bağıntılar yoktur. Ancak madde analizi sonuçları, geçerlik konusunda da bazı ipuçları verebilir.

Bir testteki tüm maddelerin kolaylık göstergelerinin toplamı, test puanlarının aritmetik ortalamasına eşittir. Denenmiş maddelerde oluşturulan bir testteki tüm maddelerin kolaylık göstergeleri bilinmekte olacağından, bunların toplamı alınarak, oluşturulan yeni test için aritmetik ortalamanın ne olabileceği kolayca hesaplanabilir.

Bir test için, maddelerin güvenirlik göstergeleri (madde puanı standart sapması ile madde-test korelasyonunun çarpımı) ile test puanlarının standart sapması arasında bir bağıntı vardır. Bir testteki tüm maddelerin güvenirlik göstergeleri bilinmekte olacağından bunların toplamı alınarak, oluşturulan yeni test için standart sapmanın ne olabileceği hesaplanabilir.

Bir test için madde sayısı, madde puan değişkenlikleri ve madde güvenirlik göstergeleri (indisleri) ile güvenirlik arasında da bir bağıntı vardır. Bir testteki maddelerin, madde puanı değişkenlikleri toplamının test puan değişkenliğine oranı alınır ve bu oranı bire tamamlayan değer bulunursa, bu değerin, madde sayısının bu sayının bir eksiğine oranı ile çarpımı testin, yani maddelerin birörnekliğinin bir ölçüsü olan güvenirliğine eşittir.

Bir test için, madde istatistikleriyle değişik amaçlar için geçerlik arasında bir bağıntı ortaya konmuş değildir. Denenmiş maddelerden de oluşturulsa, yeni testin değişik amaçlarla geçerliğinin daha sonraki uygulamalarla belirlenmesi gerekir. Denenmiş maddelerden test oluşturulması sırasında yapılacak iş, yoklanacak tüm davranışların kuşatılması koşulu ile elden geldiğince ayrıcı maddeleri seçmektir. Ölçme ile ilgili bazı kaynaklarda, maddelerin ayrıcalıkları ile ilgili şöyle kaba ölçülerden söz edildiği görülür: Ayırıcı gücü 0,40 veya daha yüksek olan maddeler “çok iyi”, 0,30 ile 0,40 arasında olanlar “iyi” maddelerdir. Ayırıcı gücü 0,20 ile 0,30 arasında olan maddeler zorunlu ise kullanılmalı; pozitif olmakla birlikte 0,20’den daha düşük olanlar mutlaka geliştirilmelidir. Testte ayırıcı gücü negatif olan, ters ayırım yapan maddelere hiç yer verilmemelidir. Bu ölçüler, ayırıcılıkla ilgili kararlarda yardımcı olabilir. Sonuç olarak, geçerliği yükseltmek için ayırıcı gücü en yüksek olan maddelerin seçilmesine çalışılmalı; ayırıcı gücü en az 0,20, tercihen 0,30 olan maddelerle, yoklanacak olan tüm davranışların kuşatılmasına çalışılmalıdır. Böylece oluşturulan yeni testin değişik amaçlara göre geçerliği daha sonra yapılacak olan uygulamalarla (geçerlik araştırmalarıyla) belirlenmelidir (Özçelik, Ölçme ve Değerlendirme, 2016, s. 219-220).