Seçmeli Testlerde Dikkat Edilecek Noktalar

Seçmeli soruların kökü hazırlanırken orada sözü edilen noktaların göz önünde tutulması gerekir. Bu noktalar burada tekrar edilmeyecektir. Aşağıda, seçmeli sorular hazırlanırken onlara ek olarak göz önünde tutulması gereken noktalar üzerinde durulmaktadır.

Seçmeli sorular hazırlanırken göz önünde tutulması gereken noktalardan bazıları sadece bu sorulara özeldir. Sadece seçmeli sorular için önemli olan bu noktalar, seçmeli sorularda bulunan seçenekler, yani doğru cevap ve çeldiriciler ile ilgilidir.

Seçmeli soruların seçenekleri, yani doğru cevap ve çeldiricileri hazırlanırken göz önünde tutulması gereken noktalardan başlıcaları şunlardır:

• Seçenekler olabildiğince kısa olmalıdır. Bunu sağlayabilmek için, gerekli bilgiler kök ifadesinde verilmelidir.
• Seçeneklerin ifadeleri birbirine paralel olmalıdır. Tüm seçeneklerin ifadesine titizlik gösterilmelidir.
• Seçenekler birbirinin anlamını içermemelidir. Birbirine zıt düşmemelidir.
• Seçenekler arasında bir büyüklük sırası, olgusal sıra vb. varsa, aksini gerektiren bir zorunluluk olmadıkça bunlar sıralı olarak verilmelidir.
• Bir testte yer alacak bütün seçmeli sorularda seçenek sayısı aynı olmalıdır. Daha az önemli kararlara temel olacak bilgileri toplarken dörder seçenekli, daha ciddi kararlara temel olabilecek bilgileri toplarken beşer seçenekli sorulardan yararlanılmalıdır.
• Bir teste konmuş olan soruların doğru cevapları belli bir biçimde kümelenmemeli, belli bir sıra izlememelidir. Bu gerek, sorular hazırlandıktan sonra bunlar test düzenine sokulurken (yazımdan önce) karşılanmalıdır.
• Çeldiriciler, yani doğru cevap dışındaki seçenekler, soruyla yoklanan davranışı istenen derecede öğrenmemiş olanlara doğru cevapmış gibi görülecek nitelikte olmalıdır. Ancak bunlar, soruyla yoklanan davranışı istenen derecede öğrenmiş olanları çeldirmemelidir.
• Anlam bakımından ele alındığında, çeldiricilerin doğru cevaba yakınlık derecesi, yoklanan davranışın öğrenilme derecesine uygun olmalıdır. Çeldiricilerin anlam bakımından doğru cevaba yakın olduğu durumlarda sorunun cevaplanabilmesi için, yoklanan davranışın çok iyi öğrenilmiş olması gerekeceği; çeldiricilerin anlam bakımından doğru cevaptan uzaklaştırıldığı durumlarda ise sorunun cevaplanabilmesi için, yoklanan davranışın daha düşük derecelerde öğrenilmesinin yeterli olacağı unutulmamalıdır. Çeldiricilerin anlam bakımından doğru cevaba yakınlık derecesi ile yoklanan davranışın öğrenilme derecesine ilişkin beklenti arasında uyum sağlanmış olmalıdır. Kısacası, yoklanan davranışı istenen derecede öğrenmiş olanların doğru cevabı ötekilerden ayırabilmesi sağlanmalıdır.

Seçmeli soru yazma ve yazılan soruları inceleme sırasında göz önünde tutulması gereken başlıca noktalar aşağıda özetlenmiştir. Burada, bir sorunun değişik yönlerden karşılaması gereken koşullar birer soru biçiminde verilmiştir. Bir soru için, aşağıda verilen sorulardan hepsine evet cevabı verilebiliyorsa, o soru, büyük olasılıkla iyi bir sorudur.

SEÇMELİ SORU YAZMA VE İNCELEMEDE GÖZ ÖNÜNDE TUTULACAK NOKTALAR

1. SORU YAZMA TEKNİĞİ YÖNÜNDEN
   1. Sorunun Tümüyle İlgili Olarak:
      1. Soruyla yoklanan davranış önemli midir?
      2. Davranışın en geçerli yoklanma yolu bu mudur?
      3. Sorunun cevaplanma kolaylığı, yoklanan davranışın öğrenilme derecesine uygun mudur?
   2. Sorunun Köküyle İlgili Olarak:
      1. Anlatım, açık seçik ve sınırlı mıdır?
      2. Gerekli bilgiler tam verilmiş, gereksiz bilgilerden kaçınılmış mıdır?
      3. Soruda okuma güçlüğü, ilgili yaş-sınıf düzeyine uygun mudur?
   3. Sorunun Seçenekleriyle İlgili Olarak:
      1. Anlatım paralelliği sağlanmış mıdır?
      2. Anlatım, açık seçik ve sınırlı mıdır?
      3. Anlatım, kökle bağlantılı mıdır?
      4. Seçeneklerin birbirinden bağımsızlığı sağlanmış mıdır?
   4. Doğru Cevapla İlgili Olarak:
      1. Belli ve tek bir doğru cevap var mıdır?
      2. Doğru cevap olarak bu cevap mı belirlenmiştir?
      3. Çeldiriciler, doğru cevap olamayacak ifadeler midir?
      4. Doğru cevabı bulma kolaylığı, yoklanan davranışa aranacak düzeye uygun mudur?
   5. Çeldiricilerle İlgili Olarak:
      1. Çeldiricilerin elenmesi, yoklanan davranışın öğrenilmiş olmasını gerektirmekte midir?
      2. Çeldiriciler, doğru cevaba ipucu vermeyecek şekilde midir?
2. ANLATIM (İFADE) YÖNÜNDEN
   1. Soru, Türkçe yazım kurallarına uygun şekilde ifade edilmiş midir?
   2. Soru, olabildiğince yalın ve doğrudan bir anlatımla sunulmuş mudur?
   3. Sorudaki anlatım biçimi, ilgili yaş-sınıf seviyesine uygun mudur?
3. BİLİMSEL DOĞRULUK YÖNÜNDEN
   1. Soru kökünde verilen bilgiler doğru mudur?
   2. Soru kökünde, açık, belirgin ve cevaplanabilir bir soru mu sorulmaktadır?
   3. Kökte sorulan sorunun cevabı tek midir; bu cevap seçenekler arasında verilerek doğru cevap kabul edilmiş midir?
   4. Çeldiricilerin tümü kendi başlarına doğru fakat kökteki sorunun cevabı olmayacak ifadeler midir?
   5. Çeldiriciler, soruyla yoklanan davranışı öğrenmemiş olanlara doğru görünebilecek nitelikte midir?

(Özçelik, Ölçme ve Değerlendirme, 2016, s. 142-144).