Sözlü Sınavlarda Dikkat Edilecek Noktalar

Bir ölçme yöntemi olarak sözlü sınavlardan yararlanırken bazı noktaların göz önünde tutulması gerekir. Bu noktaların ilki, sözlü sınavların, zorunlu olmadıkça sadece konuşma becerileri ve sözü ifade gücünün ölçülmesinde kullanılması, başka yeterliklerin ölçülmesinde kullanılmamasıdır. Bunun nedeni bu sınavın başka amaçlarla kullanılmasında, güvenirlik ve geçerliğin düşük olmasıdır.

Bir ölçme yöntemi olarak sözlü sınavlardan yararlanırken göz önünde tutulması gereken noktalardan ikincisi, bu sınavın sakıncalarını azaltıcı önlemlerin alınmasıdır. Bu önlemlerin neler olacağı, hangi sakıncanın olumsuz etkilerinin azaltılmasına çalışılacağına bağlıdır. Örneğin, bu sınavda her adaya az sayıda soru sorulabilmesinden doğan sakıncanın olumsuz etkilerinin azaltmak için, cevabı kısa olan sorulardan yararlanmaya çalışmak ve bu yolla, sorulabilen soru sayısını olabildiğince arttırmak gerekir. Bu yolda hiçbir önlem, sözlü sınavlarda da seçmeli testlerde olduğu kadar çok soru sorulmasını sağlayamayacaktır; ama yine de sorulabilen soru sayısını bir miktar artırarak olumsuz etkileri azaltabilecektir. Sözlü sınavlarda sorulabilen soru sayısındaki azlığın olumsuz etkilerini azaltmak için, yukarıdaki önleme ek olarak, her sözlü sorunun cevabına bir puan verme yerine bunlara verilen cevapları bir yere kaydederek biriktirip tümüne birden bir puan verme yoluna gidilebilir. Örneğin dönem boyunca sorulan sözlü sorulara verilen cevapların doğruluk dereceleri artı veya eksi işaretleri gibi belirlenerek, her adayın artıları ve eksileri sayılıp bunların tümü için bir puan verilebilir. Bu yolla, ölçme sonucunu gösteren puanın dayandığı soru sayısı biraz artırılabilir.

Sözlü sınavlarda her adaya farklı soru sorma zorunluluğundan kaynaklanan olumsuz etkiler, soruların önceden ve düşünüp taşınarak hazırlanması, hazırlanan soruların güçlüklerine ve önem derecelerine göre gruplanması, her adaya her gruptan eşit soru sorulması gibi önlemlerle bir ölçüde azaltılabilir. Bu önlemler her adaya aynı güçlükte ve önem derecesinde sorular sorulmuş olmasını garanti altına almaz; her adaya sorulan soruları bu bakımlardan birbirine daha çok benzer hale getirir. Bu gibi önlemlerle güçlük ne derecede ortadan aldırılabilirse, elde edilen ölçülere bakılarak yapılabilecek karşılaştırmalarda doğru sonuçlara ulaşma ihtimali de o da derecede artar. Özellikle bu tür önlemlerin, daha önce sözü edilen soru sayısını artırıcı önlemlerle birlikte alınması, sağlanan gelişmeyi daha da artırır.

Sözlü sınavlarda sorulan sorulara verilen cevapların doğruluk derecelerini belirlemedeki (puanlamadaki) öznellik (subjektiflik) bir ölçüde, cevabı kısa olan sorular sormakla azaltılabilir. Örneğin, cevabı bir kelime, bir sayı veya bir cümle olan sorular sorulursa, bunlara verilecek cevapların, doğruluk derecesini belirlemede öznelliğin etkisi azdır. Buna ek olarak bir de, cevaplar dikkatle dinlenir ve verilen cevabın doğruluğu dışındaki hiçbir kaynaktan etkilenmeme çabası gösterilirse söz konusu güçlük daha da artacaktır. Bunlara ek olarak, bir de cevabın kaydedilmesi ve değişik kişilerce ve gerekirse tekrar tekrar inceleme imkanı yaratılabilirse, bu güçlük büyük ölçüde ortadan kalkmış olacaktır (Özçelik, Ölçme ve Değerlendirme, 2016, s. 124-125).