Testin Amacı ve Yoklanacak Davranışlar

Test hazırlamaya bir plan ile başlanır. Bu plana test planı denir. Test planında, testin kullanılış amacı, bu amaçla hangi davranışların yoklanacağı, bu davranışların hangi yollarla ve nasıl yoklanacağı, yoklanacak olan davranışlardan her birine ne kadar ağırlık verileceği dikkatle belirlenir. Bu planda, davranışların hangi koşullar altında yoklanacağı, yani davranışın görülmesiyle ilgili sınırlayıcı koşulların neler olacağı üzerinde de durulur. Ayrıntılarına aşağıda inileceği üzere test planında, bunların dışında kalan bazı kararlar da yer alır.

Bir test planında neler bulunmalıdır? Böyle bir planda hangi sorular cevaplanmış olmalıdır? Bu ve benzeri sorular, değişik test planlarının incelenmesiyle cevaplanabilir. Test planları incelendiğinde, bunların bazı ortak yönlere sahip olduğu görülür. Aşağıda, test planlarının bu yönleri ele alınmaktadır.

TESTİN KULLANILIŞ AMACI

Test planında cevaplanması beklenen ilk soru, testin kullanılış amacına ilişkindir. Planlama da dahil olmak üzere test hazırlama ve geliştirme aşamalarında yapılacak olan bütün işler, ölçüde testin kullanılış amacına bağlıdır. Amaç saptandıktan sonra yapılacak olan her iş, bu amacın etkili ve verimli bir şekilde gerçekleşmesi içindir. Öyleyse amaç saptanmalı, bu amaca götüreceği düşünülen işlemler belirlenmeli ve bu işlemlerin amaca götürme gücü denetlenerek görülebilecek yetersizlik ve eksikler giderilmelidir.

Eğitimde ölçülen özellikler ile ilgili daha önceki ayrıma sadık kalarak şöyle denebilir: Eğitimdeki ölçmelerde genellikle öğrenmelerin ya da öğretimin değerlendirilmesi için bilgi toplanmaktadır. Öğretim açısından duruma bakıldığında, ya uygulanmasına çalışılan öğretim programının işe yararlığı ya da uygulama sırasında adaylara sunulan öğretim hizmetinin etkililiği üzerinde durulmaktadır. Öğrenmeler açısında duruma bakılığında ise, adayın bir konu ile ilgili eğitim ihtiyacı, öğrenmeye hazır oluş düzeyi, dersin belli bir bölümündeki öğrenme eksikleri ya da hedefler doğrultusundaki öğrenme düzeyi üstünde durulmakta olabilir. Ölçmede amaç bunlardan hangisi ise kullanılacak ölçme aracının, yani testin amacı da aynı olacaktır. Amacın hangisi olduğuna bağlı olarak, yoklanacak davranışların, bunlardan her birine verilecek ağırlıkların, testin düzeninin, analiz ve geliştirme girişimlerinin nasıl olacağı da az çok değişme gösterecektir.

TESTTE YOKLANACAK DAVRANIŞLAR

Test planının ikinci yönü, amaca ek olarak bu amaçla hangi davranışların yoklanacağı sorusuna cevap vermesidir. Testin kullanılış amacı adayların bir konu ile ilgili eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi ise testte, bu konunun aday hedeflerinde kapsanmış olan tüm kritik davranışlar yoklanacak demektir. Öğretim programının işe yararlık derecesi, öğretim hizmetinin etkililiği ya da adayın öğrenme eksikleriyle güçlüklerinin belirlenmesi isteniyor ve sonuçta, düzeltici bazı girişimlerde bulunulması bekleniyorsa yine aynı tutulacak, konunun tümü ya da duruma göre belli bir bölümü ile ilgili tüm kritik davranışlar yoklanacaktır. Öte yandan, adayların hedeflerle tutarlı öğrenme düzeyleri tek bir göstergeyle belirlenecek ve sonuçlara dayalı bir geliştirme girişiminde bulunulmayacaksa, hedeflerde kapsanan kritik davranışların belli bir örneklemenin yoklanması yeterli olabilecektir. Öğretim programının işe yararlığı veya öğretim hizmetinin etkililiği ile ilgili bir gösterge aranıyor ve geliştirme girişimlerinde bulunulması bekleniyorsa, bu durumlarda da hedeflerde kapsanan kritik davranışların bir örneklemenin yoklanmasıyla yetinilebilecektir. Eğer amaç adayların belli bir derse hazır oluş düzeylerini ortaya koymak ise testte yoklanacak davranışlar, bu dersin hedeflerinde kapsanmış olan kritik davranışlar olmayacaktır. Bu son amaçla, derste öğrenilecek kritik davranışların öğrenilmesi sırasında birer araç gibi kullanılarak onların öğrenilmesini kolaylaştıracak olan başka davranışlar yoklanacaktır. Kısacası bu son amaçla, dersin hedeflerinde kapsanan davranışlar üzerinde değil, bu davranışların öğrenilmesi için önkoşul olan başka davranışlar üzerinde durulacaktır.

Testte yoklanacak olan davranışların belirlenmesi sırasında yukarıda sözü edilen koşullar tam olarak karşılanmazsa, başka koşullar ne olursa olsun, hazırlanan test, amaca etkili bir hizmet sağlamayacaktır. Yoklanması planlanmış olan davranışlar takımı iyi bir biçimde yoklanabilmişse, testin amaca etkili bir hizmet sağlanması beklenebilir. Böyle bir beklenti, testin amacı ile davranış kapsamı arasında sıkı bir uyum varsa gerçekleşebilir (Özçelik, Ölçme ve Değerlendirme, 2016, s. 145-148).