Seçmeli Testler

Seçmeli testlerin başlıca özelliği, bu testlerde adaya, her soru ile birlikte bu sorunun cevabı ve onun cevabı sanılabilecek olan ifadeler verilmesi ve adaydan, bunlardan hangisinin sorulan sorunun cevabı olduğunu belirtmesinin istenmesidir. Bazı kaynaklarda bu testlere çoktan seçmeli testler de denilmektedir. Bu tür sorularda adaydan beklenen, kendisine yöneltilen soruyu okuması, cevabı düşünüp, bulması ve bulduğu cevabı verilenler arasından seçerek işaretlemesidir. Bu soruların, yöneltilen sorunun okunarak anlaşılması ve verilen cevaplardan hangisinin bu sorunun cevabı olabileceğinin belirlenmesi yoluyla cevaplanması da olanaklıdır. Ancak bu son yol, cevaplama zamanı açısından daha az ekonomiktir, yani cevaplayıcıya daha fazla zaman kaybettirebilir.

Seçmeli Sorularda Kök: Seçmeli sorularda kök ifadesiyle adaylara bir soru yöneltilir. Kökte, ya doğrudan bir soru sorulur ya da bir konu, olay, durum, sorun, haber, düşünce, vb. verilerek bu konu, olay, durum, sorun, haber, düşünce vb.ne dayalı olarak bir soru sorulur. Özellikle hatırlama düzeyinin üzerindeki kavrama ve uygulama gibi düzeylerde yer alan bilişsel yeterliklerin yoklanmasında bu son yola başvurulur. Cevaplamayla veya cevabın doğruluğu ile ilgili sınırlamalar, cevabın bulunması için gerekli olmakla birlikte hatırlanması beklenmeyen bilgiler varsa bunlar da kök içinde uygun bir biçimde verilir.

Seçmeli sorunun kökü, ya anlamca olumlu ya da olumsuz, bir soru cümlesinden veya yine anlamca olumlu ya da olumsuz olabilecek eksik bir cümleden oluşur. Türkçede, kök ifadesinin bir soru cümlesi olması önerilir.

Seçmeli Sorularda Doğru Cevap: Bazı seçmeli soruların kökünde sorulan sorunun cevabı bir tanedir. Bu cevap seçeneklerin birine verilmiştir. Sadece bir doğru cevabı olan seçmeli sorulara kesin ve tek doğru cevaplı sorular denir. Bazen kökteki sorunun cevabı tek olmasa bile bu cevaplardan sadece bir tanesini seçeneklerde vererek bu çeşit seçmeli sorular yapılmaya çalışıldığı görülür. Ancak, bu iyi bir yol değildir. Aday soruyla yoklanan davranışı öğrenmiş olduğu halde öğrenmemiş gibi görünebilir.

Bazı seçmeli sorularda, seçeneklerde verilen cevaplardan hangisinin en doğru olduğu sorulur. Kökteki sorunun birden çok cevabı var ve bunlar arasında da kesin bir doğruluk sırası söz konusu ise bu yola başvurulur. Seçeneklerden hangisinin en doğru cevap olduğunun bulunmasını isteyen seçmeli sorulara en doğru cevabı isteyen seçmeli sorular denir. Bu kısaca, en doğru cevap formu olarak da bilinir.

Bazı seçmeli sorularda, kökte sorulan sorunun cevabı tek olmadığı gibi onun cevapları arasında kesin bir doğruluk sırası da yoktur. Bu gibi sorulardan yararlanarak seçmeli soru yapılmak istendiğinde, iki yoldan biri tutulabilir. Ya kökteki sorunun cevabı olmayacak ifadenin bulunması istenir ya da kökteki sorunun cevapları, cevap olmayacak bazı ifadelerle birlikte sorunun kökünde verilerek bunlardan hangilerinin cevap olabileceği sorulur. Yukarıdaki ilk soru çeşidine olumsuz cevap isteyen seçmeli soru, ikincisine de birleşik cevap isteyen seçmeli soru ya da bu sonuncusuna kısaca birleşik cevaplı soru denir. Olumsuz cevaplı ya da kısaca olumsuz sorularda sorunun cevabı, kökteki sorunun cevabı olmayan seçenektir. Birleşik doğru cevaplı sorularda ise sorunun doğru cevabı, doğru olan cevapların birlikte verilmiş olduğu seçenektir. Bu sonuncu gruptaki soruların cevaplanması genellikle daha zordur.

Seçmeli Sorularda Çeldiriciler: Seçmeli sorularda çeldirici, kökteki sorunun cevabı olmayan seçenek demektir. Bazı seçmeli sorularda çeldiriciler, kökteki sorunun değil, başka soruların cevabı olabilecek ifadelerdir. Tek doğru cevaplı sorularda genellikle durum böyledir. Bazı seçmeli soruların çeldiricileri, kökteki sorunun cevabı bulunurken yapılmış olabilecek yanlışlar veya düşünme hataları yüzünden doğru cevap olduğu sanılabilecek ifadelerdir. Tek doğru cevaplarda çeldiriciler bazen böyledir. En doğru cevabın bulunmasını isteyen sorularda çeldiriciler, kökteki sorunun cevabı olan fakat en doğru cevabı olmayan ifadelerdir. Birleşik doğru cevaplı sorularda ise çeldiriciler, bazı durumlarda tümüyle doğru olmayan cevapları bir araya getiren seçeneklerdir. Doğru olmayan cevabı isteyen olumsuz cevaplı sorularda ise çeldiriciler, aslında doğru cevap olan ifadedir. Kökteki sorunun cevabı olmayan ifade istendiği için cevap olan ifadeler birer çeldirici haline gelmiştir.

Seçmeli sorularda çeldiriciden beklenen, soru ilen yoklanan davranışı öğrenmemiş olan cevaplayıcılara doğru cevap gibi gözükerek onları sorudan puan almalarını önlemesi ve böylece, yoklanan davranışı öğrenmiş olanlarla olmayanların birbirinden ayrılmalarına katkıda bulunmasıdır. Bu görevi en iyi yerine getirebilecek çeldiricilerin neler olduğu, yoklanacak olan davranış ve onun öğrenilme derecesi göz önünde tutularak dikkatle belirlenmelidir. Değişik tiplerde seçmeli sorular hazırlanırken yukarıda sözü edilen türden çeldiricilerden yararlanılmalı; “uydurma” ifadelerden çeldirici olarak yararlanma yoluna gidilmemelidir. Bu son yolla elde edilebilecek çeldiriciler, kendilerinden beklenen çeldirme görevini yapamazlar. Soru ile yoklanan davranışı öğrenmemiş olanlar da onların doğru cevap olamayacağını sezerek doğru cevaba gidebilir, yani soru ile yoklanan davranışı öğrenmiş gibi görünebilirler (Özçelik, Ölçme ve Değerlendirme, 2016, s. 137-140).